Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh Trà Vinh

Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, người dân địa phương vẫn quen gọi là Đền thờ Bác Hồ, nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng khái quát thành biểu tượng “Công trình của Trái tim” bởi ý nghĩa thiêng liêng của việc hình thành, quá trình chiến đấu bảo vệ ngoan cường và giá trị tinh thần của ngôi đền trong đời sống tinh thần của Đảng bộ, quân dân tỉnh Trà Vinh.

 

Ngôi đền tọa lạc tại ấp Vĩnh Hội, xã Long Đức, thành phố Trà Vinh, cách trung tâm tỉnh lỵ Trà Vinh hơn 4 km về phía bắc.

Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh tỉnh Trà Vinh đã được Bộ Văn hóa Thông tin, nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia vào năm 1989.

Khu di tích đền thờ Bác Hồ rộng 5,4 ha với các hạng mục chính như: Đền thờ Bác Hồ, nhà trưng bày thân thế sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh, khuôn viên cây xanh, ao cá, khu vui chơi cắm trại…và đặc biệt là mô hình Nhà sàn Bác Hồ được thiết kế, in sao và lắp khoa học với tỉ lệ 97% theo nguyên bản nhà sàn Bác Hồ tại Phủ Chủ tịch ở thủ đô Hà Nội.

Ngày 02/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh vô vàn kính yêu của chúng ta vĩnh viễn đi xa. Đây là nỗi đau, sự mất mát to lớn không gì bù đắp được của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân Việt Nam. Tin dữ này đã làm bàng hoàng người dân Trà Vinh, người dân Long Đức vốn đặt trọn niềm tin vào Người thắp lửa soi đường và lãnh đạo nhân dân Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Bất chấp sự cấm đoán gắt gao của địch, nhiều gia đình ở Long Đức, ở Trà Vinh lập bàn thờ ngày đêm hương khói cho Người. Ý nguyện của nhân dân Long Đức về một nơi khang trang để cộng đồng làng xã bày tỏ lòng thành kính biết ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh được đề đạt lên lãnh đạo xã Long Đức, lãnh đạo thị xã Trà Vinh. Đầu năm 1970, Thị xã ủy Trà Vinh thảo luận, thống nhất và được Tỉnh ủy Trà Vinh chấp thuận chủ trương xây dựng Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngày khởi công là 10/3/1970 và dự kiến khánh thành vào dịp sinh nhật Bác lần thứ 80. Địa điểm được chọn là vuông giồng cao ráo thuộc ấp Vĩnh Hội – trung tâm của cả xã, nơi trước đây từng là ngôi đình thờ Thần Thành hoàng bổn cảnh của địa phương. Địa điểm này cách tiểu khu quân sự địch hơn 4 km, cách căn cứ quân sự Mỹ ở Vàm Trà Vinh hơn 2 km, cách sông Cổ Chiên mà tàu chiến địch tuần tra bắn phá không quá 1.500 m, cách đồn địch gần nhất chỉ 400 m… Nghĩa là, khi xây dựng ngôi Đền, Đảng bộ và quân dân Long Đức chấp nhận mọi sự thách thức từ phía kẻ thù.

Khi Đảng bộ, quân dân Long Đức triển khai việc xây dựng ngôi Đền cũng là lúc cao điểm lấn chiếm, bình định của Mỹ ngụy, mà các xã vùng ven tỉnh lỵ như Long Đức là trọng điểm. Địch tăng cường đánh phá bằng bộ binh, biệt kích, máy bay, tàu chiến, pháo binh… vào các ấp thuộc xã Long Đức. Tuy có đội bảo vệ sẵn sàng chiến đấu nhưng để đảm bảo an toàn, việc thi công chủ yếu vào ban đêm. Khi bộ khung hoàn thành chuẩn bị dựng lên thì bị trận pháo địch gây hư hại, phải làm lại từ đầu… Họa sĩ Phong Ba được Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy cử về vẽ bức chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng chất liệu sơn dầu, có kích thước 0,78 x 1,00 m từ bức ảnh trắng đen mà một cán bộ tập kết mang về.

Đến ngày 26/01/1971, tức chiều Ba mươi Tết Tân Hợi, ngôi đền được khánh thành trước sự chứng kiến của đại diện Tỉnh ủy, Thị xã ủy Trà Vinh cùng một số người dân địa phương. Những ngày sau đó, lấy cớ về quê ăn tết, lần lượt nhiều người dân Long Đức, người dân Trà Vinh đến thắp hương, kính viếng Người.

Phát hiện sự tồn tại của ngôi Đền, địch điên cuồng tổ chức nhiều trận càn quét, đánh phá Long Đức mà mục tiêu cuối cùng là hủy diệt ngôi Đền. Ngày 10/3/1971, đích thân tên trung tá Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng Vĩnh Bình (tên gọi tỉnh Trà Vinh của chính quyền Sài Gòn) ra lệnh mở cuộc hành quân càn quét qui mô lớn, có sự yểm trợ của máy bay trực thăng, xe bọc thép M 113, pháo binh và tàu chiến. Du kích Long Đức cùng du kích ấp Vĩnh Hội đã kiên cường chiến đấu nhưng với sức mạnh áp đảo, địch dùng súng phun lửa đốt cháy một khoảng lũy tre, rồi cho bọn bộ binh luồn vào đốt cháy ngôi Đền. Riêng bức chân dung Bác Hồ, chúng không dám đốt mà cho người khiêng về dinh Tỉnh trưởng. Ngày hôm sau, hàng trăm quần chúng Long Đức kéo vào cùng quần chúng nội ô đấu tranh đòi địch phải trả bức chân dung. Trước đòi hỏi chính đáng của người dân, tên Tỉnh trưởng buộc phải hứa trả lại nhưng sau đó nuốt lời, giấu mất bức chân dung lịch sử ấy.

Việc xây dựng lại và bảo vệ ngôi Đền được Thị xã ủy, Thị đội Trà Vinh và Đảng ủy, lực lượng vũ trang và nhân dân Long Đức triển khai một cách chặt chẽ. Chiều ngày 14/02/1972, nhằm ngày Ba mươi Tết Nhâm Tuất, Đền thờ Bác Hồ được khánh thành lần thứ hai trong niềm hân hoan của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Long Đức. Sự tồn tại của ngôi Đền như cái gai chọc vào mắt địch nên chúng thường xuyên mở nhiều cuộc càn quét, đánh phá. Ngày 03/10/1972, địch cho máy bay đến bắn phá hủy diệt, ngôi Đền bị bốc cháy nhưng tổ bảo vệ và nhân dân Long Đức đã kịp thời dập lửa, bảo vệ được ngôi Đền.

Trong gần 5 năm xây dựng và bảo vệ Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng vũ trang và nhân dân Long Đức, thị xã Trà Vinh đã phối hợp nhuần nhuyễn ba mũi giáp công, bẻ gãy hàng chục trận càn quét, hàng trăm trận đánh phá bằng máy bay, pháo binh, tàu chiến của địch, loại ra khỏi vòng chiến đấu hơn 300 tên địch. Hơn 20 cán bộ, chiến sĩ và quần chúng đã anh dũng hy sinh cho sự tồn tại của ngôi Đền, trong đó có nhiều gương hy sinh anh dũng như Nguyễn Văn Lượm, Nguyễn Văn Trị… Đội nữ du kích Long Đức, dưới sự chỉ huy của đồng chí Phan Thị Nhờ đã sát cánh cùng đồng đội nam, dũng cảm chiến đấu, lập nhiều chiến công trong quá trình bảo vệ Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sự tồn tại hiên ngang của Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm cho bọn chỉ huy tiểu khu Vĩnh Bình vô cùng tức tối. Chúng tăng cường các cuộc càn quét, bắn phá khiến mật độ chiến tranh tại Long Đức ngày thêm ác liệt. Đến ngày 29/4/1975, trong cơn giãy chết cuối cùng, bọn chỉ huy tiểu khu Vĩnh Bình còn điên cuồng cho máy bay bắn phá, gây thiệt hại nặng một phần ngôi Đền. Với lòng kính yêu, biết ơn Bác vô hạn, Đảng bộ, lực lượng vũ trang và nhân dân Long Đức sẵn sàng chấp nhận mọi mất mát, hy sinh, kiên cường chiến đấu bảo vệ ngôi Đền. Có thể nói, chính ngôi Đền đã tạo ra sức mạnh kỳ diệu để Đảng bộ, quân dân Long Đức; Đảng bộ, quân dân thị xã Trà Vinh; Đảng bộ, quân dân tỉnh Trà Vinh trong chiến đấu, tiến tới giành thắng lợi cuối cùng giải phóng thị xã Trà Vinh, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Mỗi lần vào chiến dịch, các đơn vị vũ trang Trà Vinh đều tập trung về đây, tuyên thệ trước anh linh Bác, nguyện chiến đấu đến cùng cho nền độc lập của Tổ quốc.

Đền thờ Bác Hồ đã trở thành niềm tự hào, là biểu trưng của tấm lòng người dân Trà Vinh đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sau ngày thống nhất đất nước, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, Đảng bộ, chính quyền tỉnh Trà Vinh đã nhiều lần trùng tu, tôn tạo cũng như xây dựng mới các hạng mục theo quy hoạch của một khu di tích lịch sử – văn hóa gắn với chức năng du lịch. Toàn bộ diện tích khu di tích là gần 04 ha, bao gồm các công trình chính là Vỏ bao che, Nhà Trưng bày, công viên…

Nép mình dưới những lũy tre ngày nào che chở ngôi Đền, Vỏ bao che được thiết kế theo dạng một đóa sen cách điệu màu hồng tươi. Bên trong, ngôi Đền được phục chế lại theo đúng nguyên trạng khiêm tốn, đơn sơ, với kích thước 4 x 4 m bằng khung gỗ, mái lợp lá, vách tôn. Tại đây, mỗi dịp lễ tết, nhiều đoàn đại biểu đại diện lãnh đạo tỉnh, lực lượng vũ trang và đồng bào các giới trong tỉnh Trà Vinh đến đặt vòng hoa, thắp nén hương thơm, thành kính báo cáo cùng Bác những thành tựu mới nhất của mình.

Nhà Trưng bày được xây dựng theo kiến trúc truyền thống dân tộc. Trong đó, nhiều hiện vật, hình ảnh, tài liệu giúp người tham quan hiểu được một cách khái quát về cuộc đời hoạt động của Bác; truyền thống đấu tranh kiên cường, bất khuất trong kháng chiến và những thành tựu trong công cuộc đổi mới của Đảng bộ, nhân dân tỉnh Trà Vinh; quá trình xây dựng và chiến đấu bảo vệ ngôi Đền.

Công viên với hồ sen lớn hài hòa cùng hệ thống cây xanh, hoa kiểng quanh năm khoe sắc tạo ra khu vui chơi, giải trí đa dạng, hấp dẫn. Trong đó, những tán còng cổ thụ và lũy tre bao quanh cùng hệ thống hầm hào, công sự là chứng nhân của quá trình xây dựng, chiến đấu bảo vệ ngôi Đền được phục hồi và bảo quản một cách nghiêm túc, chu đáo.

Đặc biệt, năm 2012, theo quy hoạch của hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh trên cả nước đã được Ban Bí thư Trung ương Đảng phê chuẩn, phiên bản Nhà sàn Bác Hồ với tỷ lệ 97% so với nguyên bản đã được dựng lên trong khuôn viên Đền thờ. Đây là một hiện vật quý khẳng định giá trị lịch sử của khu di tích Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh Trà Vinh trong hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh, vừa là điểm nhấn đặc biệt để du khách và quần chúng nhân dân các tỉnh Nam bộ thuận tiện hơn trong việc tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của Người.