Mô tả

Làng sơn mài Tương Bình Hiệp là địa điểm cực kỳ nổi tiếng với nghề sơn mài. Những tác phẩm nghệ thuật mà những người nghệ nhân ở làng sơn mài tạo ra chắc chắn sẽ khiến bạn ngạc nhiên bới độ tỉ mỉ và sinh động. Đến vơi nơi đây bạn sẽ được tìm hiểu về lịch sử làng tranh sơn mài , và tham quan tìm hiểu cách tạo ra những bức tranh đó. Hãy lưu lại địa điểm này và ghé thăm khi đến Bình Dương nhé.

1. Làng Sơn Mài Tương Bình Hiệp ở đâu?

Làng Sơn Mài Tương Bình Hiệp là một địa điểm du lịch tại Thành phố Thủ Dầu Một (Tỉnh Bình Dương thuộc vùng Đông Nam Bộ). Cách trung tâm Tỉnh Bình Dương khoảng 4 km.

Làng Sơn Mài Tương Bình Hiệp thuộc xã Tương Bình Hiệp, TP. Thủ Dầu Một, cách trung tâm thành phố khoảng 7km về phía Bắc. Từ lâu nơi đây vẫn nổi tiếng với nghề làm sơn mài uy tín, chất lượng. Có giá trị nghệ thuật cao, được xuất khẩu ra một số nước trên thế giới. Tham gia nhiều hội chợ triển lãm trong nước và quốc tế. Đến đây bạn sẽ được tận mắt chứng kiến những công đoạn làm sơn mài. Một nghề truyền thống độc đáo chỉ có duy nhất ở Việt Nam.

2. Đôi nét về nguồn gốc làng nghề Tương Bình Hiệp

Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Nghề sơn ở đây được hình thành từ khoảng thế kỷ XVIII, do lưu dân người Việt từ vùng đất miền Trung, miền Bắc mang vào theo quá trình khai hoang, lập ấp.

Khi mới xuất hiện, Tương Bình Hiệp chỉ có một vài hộ chuyên sơn son thếp vàng và pha chế sơn then và được duy trì dưới hình thức cha truyền con nối. Dần dần, nghề sơn mài nơi đây phát triển và trở nên nổi tiếng khắp vùng Nam kỳ lục tỉnh. Đến những thập niên 80,90 của thế kỷ XX, có đến 90% hộ gia đình tại địa phương gắn bó với nghề sơn mài.

Trải qua hơn 200 năm hình thành và phát triển, làng nghề Tương Bình Hiệp vừa kế thừa tinh hoa của nghề sơn cổ truyền, vừa tiếp cận và phát triển các xu hướng mỹ thuật hiện đại, đem đến cho sản phẩm những nét riêng độc đáo và không pha trộn.

Từ cái nôi làng nghề Tương Bình Hiệp, hiện nghề sơn mài dần lan tỏa ra nhiều địa bàn thị xã Thủ Dầu Một, xã An Thạch, An Sơn…của huyện Thuận An.

Nhiều người đã tìm về làng nghề này để đặt xưởng, hợp tác cùng những nghệ nhân sơn mài tài hoa. Từ đây, những tác phẩm sơn mài để đời dần được hình thành và gửi đến khắp mọi miền tổ quốc. Đông Phương Art là một trong những thương hiệu đầu tiên có xưởng tại Tương Bình Hiệp, trực tiếp kế thừa các giá trị sơn mài cao cấp của cái nôi tinh hoa mỹ nghệ trăm năm tuổi này.

3. Đặc điểm độc đáo của tranh sơn mài Tương Bình Hiệp

3.1. Nguyên liệu chế tác được “đa dạng hóa”

Các sản phẩm sơn mài Tương Bình Hiệp được chế tác theo nhiều thể loại, từ sơn lộng, sơn mài cẩn ốc, sơn khắc, cẩn trứng hay thếp bạc, vẽ phẳng, vẽ nổi…. Đây cũng là nét đặc trưng của làng nghề Tương Bình Hiệp, đem đến hiệu ứng thẩm mỹ mới, đa dạng và độc đáo.

Nguyên liệu chế tác được chia thành 3 nhóm: nguyên liệu sơn, nguyên liệu làm cốt và nguyên liệu trang trí.

Nguyên liệu sơn ban đầu sử dụng sơn ta làm chất liệu chính. Từ nguyên liệu sơn chưa qua chế biến, người thợ trộn thêm một số nguyên liệu khác để tạo ra các loại màu sắc và công năng sử dụng đa dạng. Đến khoảng 10 năm trở lại đây, sơn sống được thay thế dần bằng sơn công nghiệp, tạo ra những sản phẩm có giá thành cao, kỹ thuật chế biến phức tạp.

Phần nguyên liệu chế tạo cốt cũng được sử dụng khá phong phú tùy vào loại sản phẩm gia dụng. Thông thường, với những sản phẩm như bàn ghế, tủ, giường… người thợ có thể dùng các loại gỗ quý như táu, lim, gụ…Với các sản phẩm dùng cho mục đích trang trí như tranh sơn mài, tranh thờ, hoành phi, khay hộp…thì sử dụng những loại gỗ nhẹ hơn như tràm, cao su hay mít…

Về nguyên liệu trang trí, bên cạnh các loại nguyên liệu phổ biến như vỏ trứng, xà cừ, bạc quỳ hay màu vẽ… các nghệ nhân làng nghề còn tìm tòi, sáng chế ra nhiều loại nguyên liệu mới như cật tre, vỏ dừa, đốc, vỏ sò hay đá quý…đem đến tính thẩm mỹ cao cho sản phẩm.

3.2. Dụng cụ làm nghề vô cùng phong phú

Để tạo ra một tác phẩm sơn mài, bên cạnh nguyên liệu thì những dụng cụ chế tác là một phần không thể thiếu. Dụng cụ làm nghề sơn mài ở làng nghề Tương Bình Hiệp rất đa dạng và phong phú. Mỗi công đoạn sẽ dùng đến những loại dụng cụ khác nhau, có thể kể đến như:

Dụng cụ chế biến sơn như chậu, bát, vải, chảo gang, lon sành, thúng đánh sơn….
Các dụng cụ để làm vóc như vải, chổi quét, giấy nhám hay mo sừng…
Một số dụng cụ trang trí thông dụng như bút vẽ, cưa, búa nhỏ, thép sơn, chổi….
Đặc biệt, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều loại máy hiện đại cũng được ứng dụng vào quy trình sản xuất.

4. Sơn mài Tương Bình Hiệp – sự kết hợp của nét đẹp văn hóa truyền thống và tính nghệ thuật

4.1. Mang đậm đặc trưng của nghệ thuật truyền thống

Cùng với thời gian, nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp được truyền qua nhiều thế hệ nghệ nhân khác nhau, xong vẫn giữ được phong vị của nghệ thuật sơn truyền thống.

Các sản phẩm sơn mài được đánh giá cao về tính thẩm mỹ, giá trị nghệ thuật, đậm đà hơi thở Á Đông, đem đến một nét riêng độc đáo.

4.2. Thiết kế đa dạng theo lối tả thực hoặc cách điệu

Chắt lọc những tinh túy của nghệ thuật truyền thống Bình Dương, nghệ thuật sơn mài Tương Bình Hiệp được trang trí chủ yếu theo lối tả thực hay cách điệu. Các yếu tố dùng nghệ thuật để thể hiện và tạo điểm nhấn. Màu sắc chủ đạo là những gam màu nóng, mang tính trầm như đen, nâu, đỏ hay vàng…đem đến nét đặc trưng riêng biệt.

4.3. Đề tài sử dụng phong phú, đáp ứng thị hiếu thẩm mỹ

Cũng như nhiều dòng sản phẩm thủ công mỹ nghệ khác như gốm sứ, đề tài sử dụng trong nghệ thuật sơn màu cũng rất phong phú. Bên cạnh những đề tài truyền thống quen thuộc như cảnh đồng quê, non nước hữu tình, hoa lá chim muông, ngư tiều canh mục hay tùng cúc trúc mai, tùng hạc diên niên, long ly quy phượng…thì hình tượng cũng như đề tài trên sản phẩm của làng nghề Tương Bình Hiệp còn tiếp cận những xu hướng, trường phái và trào lưu nghệ thuật hiện đại.

Xem thêm