Văn miếu Mao Điền

Văn miếu Mao Điền là một trong số ít văn miếu còn tồn tại ở Việt Nam. Nguyên được lập ra để tổ chức các kỳ thi Hương của trấn Hải Dương xưa nhưng vào thời nhà Mạc đã bốn lần tổ chức thi đại khoa. Văn miếu Mao Điền nằm tại làng Mậu Tài, xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương; ngay cạnh đường quốc lộ số 5 từ Hà Nội đi Hải Phòng, cách thành phố Hải Dương 15 km về phía tây. Tại miền Bắc Việt Nam, Văn miếu Mao Điền có quy mô và lịch sử lâu đời đứng thứ 2, chỉ sau Văn miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội).

Văn miếu Mao Điền được khởi dựng ở thế kỷ 15 từ thời Lê Sơ tại huyện Bình Giang, đến thời Tây Sơn văn miếu được di chuyển về Mao Điền, hợp nhất với trường thi Hương trấn Hải Dương và trở thành nơi đào tạo hàng nghìn cử nhân, tiến sĩ nho học.

Nơi đây thường tổ chức các kỳ thi Hương để tuyển chọn nhân tài từ số các sĩ tử ở trấn Hải Dương và vùng phía đông thành Thăng Long. Triều đình nhà Mạc đã tổ chức cả kỳ thi Hội ở đây. Năm 1535, tại văn miếu Mao Điền, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đỗ trạng nguyên, trở thành thủ khoa cả ba kỳ thi Hương – Hội – Đình.

Ngày nay, Văn miếu không chỉ thờ Khổng Tử mà còn phối thờ thêm 8 vị Đại khoa tiêu biểu cho các lĩnh vực và thời đại (trong đó có 7 vị là người Hải Dương): Nhà giáo Chu Văn An, Lưỡng quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi (thời Trần, thế kỷ XIII-XIV), Danh nhân văn hoá thế giới, Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi (thời Lê Sơ, thế kỷ XV), Trình quốc công Nguyễn Bỉnh Khiêm (thời Mạc, Thế kỷ XVI), Đại danh y, Thiền sư Tuệ Tĩnh, Nhập nội hành khiển Phạm Sư Mệnh (thời Trần, thế kỷ XIII- XIV), Thần toán Vũ Hữu (thời Lê Sơ, thế kỷ XV)  và Nghi Ái quan, tiến sỹ Nguyễn Thị Duệ (thời Mạc, thế kỷ XVI).

Văn miếu gồm các hạng mục công trình như miếu thờ cổ, văn miếu môn, nhà bia tiến sĩ gồm có 14 bia đề danh 637 tiến sĩ nho học trấn Hải Dương (1075-1919), Thiên Quang tỉnh, cột cờ, hai nhà bia cổ, gác chuông, gác trống, nhà đông vu, tây vu, bái đường, hậu cung, khải thánh.

Ngoài ra đến văn miếu Mao Điền du khách còn được chiêm ngưỡng các cổ vật có giá trị. Đó là 3 tấm bia đá cổ ghi lại những lần trùng tu, tôn tạo di tích. Đặc biệt hơn là chiếc khánh đá được chế tác từ đầu thế kỷ 19. Không gian văn miếu còn được tận dụng để tái hiện lại trường thi Hương ngày xưa với những lều chõng để các sĩ tử làm bài thi.

Nhìn tổng thể văn miếu như một ngôi trường cổ xưa, luôn mang nét truyền thống khoa bảng, truyền thống hiếu học đẹp đẽ. Du khách đến đây sẽ thấy được vị trí, tầm quan trọng và giá trị lịch sử của văn miếu Mao Điền, đặc biệt là vai trò giúp các thế hệ hôm nay không ngừng học hỏi, nuôi dưỡng tài đức để trở thành những người có ích cho gia đình và xã hội.