Chùa Hang Thái Nguyên

Nằm ở trung tâm phường Chùa Hang, thành phố Thái Nguyên, ngay cạnh quốc lộ 1B, hướng đi đến nhiều danh thắng, di tích nổi tiếng như động Linh Sơn, hang Phượng Hoàng và suối Mỏ Gà, chùa Hang có tiếng là chốn cửa Phật linh thiêng, là nơi tu hành của nhiều bậc chân tu, là trung tâm phật giáo lớn và là một trong những ngôi chùa, di tích văn hóa, lịch sử nổi tiếng bậc nhất tại Thái Nguyên.Chùa Hang là một ngôi chùa nghìn năm tuổi nằm trong lòng ba ngọn núi lớn, tọa lạc trên vùng đất bằng phẳng, phía trước có dòng sông Cầu hiền hòa, thơ mộng.Ngọn núi đứng giữa có tên “Huyền Vũ” cao to vững trãi, hai bên tả hữu là hai ngọn “Thanh Long” và“Bạch Hổ” vươn cao đầy uy nghi.

 

Chùa Hang ở đâu?

Chùa Hang Thái Nguyên là công trình tâm linh nằm ở trung tâm phường Chùa Hang, thành phố Thái Nguyên. Trước đây, nơi này là thị trấn Chùa Hang, huyện Đồng Hỷ. Vì thế người dân địa phương vẫn hay gọi đây là chùa Hang Đồng Hỷ như một thói quen. Để đến được chùa, từ trung tâm thành phố, bạn đi về phía Bắc khoảng 3km theo tuyến đường qua cầu Gia Bảy là đến.

Chùa Hang có tên chữ là Kim Sơn Tự, nói một cách khác là “Tiên Lữ Phật Động”. Vị trí đây có tiếng là chốn cửa Phật linh thiêng, trọng tâm phật giáo lớn của tỉnh và là điểm đến thú vị cho du khách tham quan gần xa.

Giới thiệu về Chùa Hang Thái Nguyên

Sách “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi ở thế kỉ XV có ghi: núi đá Chùa Hang là núi Hoá Trung (núi nghiên), còn theo sách “Đại nam nhất thống chí” về triều nhà Nguyễn thì có ghi: núi Chùa Hang gọi là núi Long Tuyền vì trong lòng hang có suối Long Tuyền đi ngầm về phía Tây – Nam, chảy ra tại chùa chừng hơn 500m thì có một ngách phun lên thành một vũng lớn tròn sâu, quanh năm nước tràn trề trong mát và được gọi là giếng Mắt Rồng.

Di tích thắng cảnh Chùa Hang có 3 ngọn núi đá lớn chủ quyền trên một vùng đất bằng phẳng, ngọn ở chính giữa tên là “Huyền Vũ” hai bên là ngọn “Thanh Long” – “Bạch Hổ”, ba ngọn núi uy nghi đứng kề nối nhau bởi dải yên con Ngữa chạy dài chừng 1000m, từ phía Tây nhìn vào 3 ngọn xếp hình tay ngai uy nghi, bề thế trầm mặc nhìn xuống con sông Cầu hiền hoà thơ mộng.

Địa thế căn cứ các văn bản lịch sử và các văn bia cổ trên vách đá trong hang thì Chùa Hang còn sinh tồn tên thường gọi là “Tiên Lữ Động”, gắn kèm với một lịch sử một thời được lưu truyền trong dân gian là: Trên núi Chùa Hang thường sẽ có các vị tiên xuống đi dạo, đánh cờ và tắm mát ở giếng Mắt Rồng, trong số đó có nàng tiên thứ Bảy vì yêu người, mến cảnh địa chỉ đây mà đã phạm vào luật tiên giới nên bị Ngọc Hoàng nổi giận đẩy vào hang vắng cấm quán triệt về thiên cung nữa, bởi vậy động trong núi có tên “Tiên Lữ Động”.

Tương truyền Chùa Hang (Kim Sơn Tự) có từ thời nhà Lý (thế kỷ XI) vốn dĩ là thời kỳ rất hưng thịnh của Phật giáo. Chuyện thuật: vào một trong những buổi sáng mùa xuân năm Nhâm Tuất, vua Lý Thánh Tông thức dậy đã kể lại cơn mơ của tớ cho Nguyên Phi Ỷ Lan, rằng được Phật dắt lên vùng đất địa linh ở Đồng Hỷ, Thái Nguyên. Bà Nguyên Phi lập tức tiến hành chuyến kinh lí tham quan, cảm nhận thấy cảnh quan hữu tình, núi non kỳ vĩ, hang động rộng lớn, bèn cho lấy hang dựng chùa thờ Phật.

Chùa Hang – Kim Sơn Tự là một di tích lịch sử thắng cảnh đẹp vào bậc nhất của Thái Nguyên, núi Chùa Hang, Động Tiên Lữ có thế phong thuỷ đẹp, là chốn địa linh, cảnh quan tĩnh lặng, thơ mộng như một bức họa thuỷ mạc đã làm say mê con tim của nhiều danh nhân sĩ phu thuộc hàng “Tao nhân mặc khách” của nhiều thời buổi từ thời Lê sơ tới hậu Nguyễn, hiện vẫn còn nhiều văn bia thơ phú bằng chữ Hán khắc trên vách hang ca tụng cảnh đẹp thiên tạo vô song.

Năm Đinh Tỵ 1947, niên hiệu Hồng Đức đời vua Lê Thánh Tông, có hai danh sỹ Vũ Quỳnh và Đặng Nghiệm lúc đến chiêm bái cảnh chùa cảm kích trước cảnh đẹp thiên nhiên cao thượng, đã sáng tác hai bài thơ khắc lên vách đá trong hang. Tới năm 1859 đời vua Tự Đức nhà Nguyễn có “Thi Thánh” Cao Bá Quát du ngoạn tới đây, cũng quá bỡ ngỡ trước cảnh đẹp, cảm động thành thi hứng ông đã viết bài thơ khắc lên núi đá, cục bộ vẫn còn được không thay đổi vẹn đến lúc này.

Chùa Hang không riêng gì là thắng tích, là địa chỉ để nhân dân bản địa sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là một hậu tuyến vững bền cho tỉnh Thái Nguyên trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

Với ưu thế tọa lạc sâu trong núi, Chùa Hang đóng vai trò như một địa thế căn cứ địa vững bền của cách mạng, với lòng hang sâu, rộng, kha khá bằng phẳng có những khi là địa chỉ bộ đội trú quân, khi làm trạm cấp cứu, lúc lại làm bệnh viện dã chiến để cứu chữa cho bộ đội và nhân dân trong vùng, cũng luôn có khi là trường học di dời… Chiến tranh đã qua đi, nhưng các góp sức của Chùa Hang với công cuộc cách mạng của dân tộc vẫn còn đó và mãi vĩnh cửu.

Kiến Trúc Chùa Hang Thái Nguyên

Chùa Hang Thái Nguyên được xây dựng bằng đá vôi, mộc và chạm khắc tinh xảo, phong cách kiến trúc truyền thống của đạo Phật. Bên trong chùa là một số tác phẩm nghệ thuật đá quý và tượng Phật được chạm khắc tỉ mỉ. Điểm nhấn của chùa là hang động bên trong nơi có bàn thờ tượng Phật linh thiêng và ngôi đền bí mật của các vị phật và bậc thánh.

Qua tam quan Chùa Hang, hai bên trái phải có hai tượng Hộ pháp Khuyến thiện – Trừng ác, cưỡi voi cưỡi hổ uy nghi. Trong hang có khá nhiều ngóc ngách, dân gian ví rằng có đường thăng thiên, đường xuống địa ngục, và có cửa trước sau nên không khí thoáng rộng, cảnh quan u tịch thâm nghiêm.

Vào sâu chùa Hang càng rộng dần, trên vòm là các nhũ đá buông rũ, dưới nền có khá nhiều cột đá vươn cao như trụ chống trời, vách hang còn sinh tồn các nhũ đá nhô ra, tạo thành các bệ thờ bỗng nhiên… Đặc điểm, trên vách đá vẫn còn lưu bút tích thơ phú bằng chữ hán có từ thời Lê Sơ – Hậu Nguyễn. Hiện nay, chùa Hang đã được trùng tu và thành lập thêm các công trình xây dựng như: Chính điện Tam Bảo, tam quan nội, tam quan ngoại, lầu chuông, lầu trống… Và tương lai gần sẽ lan rộng ra thêm: thánh địa tổ, giảng đường hoằng pháp, bảo tháp, thiền viện chuyên tu, trọng tâm từ thiện, sân bãi để đáp ứng lễ hội…

Lễ hội tại Chùa Hang Thái Nguyên

Chùa Hang cũng là nơi diễn ra nhiều lễ hội văn hóa, tín ngưỡng của địa phương và vùng lân cận như lễ hội Cầu Ngưu (tháng 1 âm lịch), lễ hội Bá Chúa Xứ (tháng 3 âm lịch), lễ hội Hải Cẩu (tháng 5 âm lịch) và lễ hội Bình Định (tháng 8 âm lịch).

Hàng năm, từ thời điểm ngày 19 tới ngày 21 tháng giêng âm lịch, trình làng lễ hội Chùa Hang ở Thái Nguyên nhằm mục tiêu tạ ơn trời đất, cầu cho mưa thuận gió hòa, bản làng ấm no, cây cỏ cực tốt tươi, đâm chồi nẩy lộc. Phần lễ gồm thắp hương, rước kiệu, tạ ơn các vị thần đất, thần sông, thần suối…

Phần hội có các game show dân gian rực rỡ như: tung còn, đi cầu kiều, bắn cung, đẩy gậy, bắt trạch trong chum, chọi gà, tung vòng cổ vịt … cùng các tiết mục văn nghệ, liên hoan văn hóa truyền thống cổ truyền trà…
Vào ngày 26/2/1999, Chùa Hang Thái Nguyên được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa truyền thống cổ truyền, Danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia. Hiện nay, nơi đây đã được trùng tu và thành lập thêm các công trình xây dựng như Chính điện Tam Bảo, tam quan nội, tam quan ngoại, lầu chuông, lầu trống.

Càng ngày khách thập phương đến vãng cảnh, lễ bái càng thêm đông vui, nhất là vào trong ngày 20 tháng giêng hàng năm Chùa Hang lại tổ chức lễ hội lớn để cầu may cầu phúc cho nhân dân và phật tử xa gần và các game show dân gian đa văn hoá đã hình thành các nét rực rỡ riêng của lễ hội Chùa Hang và đã sự thật lấn sân vào cuộc sống văn hoá tinh thần của nhân dân tỉnh Thái nguyên.

Lễ hội Chùa Hang đã trở thành một nét rực rỡ trong cuộc sống văn hoá tinh thần của nhân dân tỉnh Thái Nguyên. Ngày 20 tháng giêng hàng năm, Chùa Hang tổ chức lễ hội lớn để cầu may cầu phúc cho nhân dân và phật tử xa gần. Các game show dân gian đa văn hoá cũng được tổ chức trong lễ hội, đóng góp phần làm giàu thêm kho báu di sản văn hoá Việt Nam.

Lưu ý khi đi Chùa Hang Thái Nguyên 

Ngày nay, chùa Hang là điểm đến ở Thái Nguyên rất thu hút du khách, đặc biệt là vào tháng Giêng âm lịch. Từ 19 – 21 tháng Giêng, nhà chùa sẽ tổ chức Lễ hội chùa Hang để cầu mưa thuận gió hòa, cầu cho cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu với nhiều hoạt động Lễ và Hội được tổ chức quy mô, long trọng.

Tham gia lễ hội chùa Hang, du khách được chiêm ngưỡng nghi thức dâng hương, rước kiệu, tạ ơn các vị thần suối, thần sông,… Ngoài ra, phần hội với nhiều trò chơi như tung còn, bắn cung, đi cầu kiều, đẩy gậy, chọi gà, tung vòng cổ vịt, biểu diễn văn hóa, văn nghệ,… tưng bừng sôi nổi, giúp du khách có nhiều trải  nghiệm du lịch đáng nhớ.

Cũng như đi bất kỳ ngôi chùa nào, đến chùa Hang Thái Nguyên, du khách nên ăn mặc lịch sự, kín đáo và phù hợp chốn thiền tịnh. Khi tham quan chùa, bạn chú ý nói khẽ, đi nhẹ, có chụp ảnh cũng không làm ồn ào gây ảnh hưởng đến không gian tu tập.

Chùa Hang Thái Nguyên là một điểm đến có lịch sử lâu đời và nổi tiếng linh thiêng. Nơi đây với cảnh đẹp hữu tình, với không gian rộng lớn, mang lại cho du khách sự yên bình, dễ chịu khi về đây thăm viếng. Nếu có dịp du lịch về miền đất Thái Nguyên, bạn nên một lần thăm ngôi chùa này để cảm nhận trọn vẹn hơn về cảnh đẹp và không gian thanh tịnh nơi đây.